Hoe zorgen we voor een stabiel gemeentebestuur in Alkmaar na de gemeenteraadsverkiezingen?

Na de verkiezingen van 2022 is gebleken dat de afspraken over de vorming van een nieuw college in onze gemeente onvoldoende waren. Hierdoor werd het een rommeltje en werd de poging tot formatie onder de hoede van de D66 (die bij die verkiezingen de grootste partij was) doorkruist door een tweede initiatief. De Onafhankelijke Partij Alkmaar wil herhaling voorkomen, omdat een valse start de verhoudingen gedurende de hele raadsperiode beïnvloedt. De Onafhankelijke Partij Alkmaar stelt een nieuwe transparante set aan afspraken voor, die na de verkiezingen als eenduidig spoorboekje kunnen dienen. Wij hebben daarbij geput uit ervaringen in andere gemeenten die daar met succes zijn opgedaan. Deze werkwijze is o.a toegepast in Vlaardingen en Groningen, de Nederlandse vereniging van raadsleden heeft de laatste best practice genoemd. Met deze afspraken weet iedereen - dus ook de bevolking - wat er gebeurt nadat de kiezer in maart 2026 heeft gesproken.

Voorstel
Het voorstel van de Onafhankelijke Partij Alkmaar bevat verschillende stappen, waarover wat ons betreft voorafgaande aan de verkiezingen overeenstemming is bereikt:

Stap 1: Een of twee dagen na de verkiezingen wordt een openbaar duidingsdebat gehouden, waarin de lijsttrekkers van alle gekozen fracties het woord voeren. Het doel van dit debat is het bespreken van de consequenties van de verkiezingsuitslag. Aan iedere fractie wordt gevraagd om zich uit te spreken over de beste route om een college te vormen op basis van de verkiezingsuitslag. Er wordt gestreefd naar een meerderheidsuitspraak over de te nemen vervolgstappen, waaronder de opdracht en de persoon van de verkenner. (De sprekersvolgorde in deze vergadering is ‘van klein naar groot’)

Stap 2: Deze duidingsbijeenkomst mondt uit in het formuleren van een opdracht aan de verkenner. Deze opdracht kan indien nodig uitgewerkt worden door het presidium of een delegatie ervan. Deze verkenner zal in een korte periode (twee weken) alle fracties spreken over de vraag wat een kansrijke coalitie is op basis van de verkiezingsuitslag. Hierbij wordt uiteraard ook besproken of er onoverkomelijke bezwaren bestaan bij de fracties bestaan over als het gaat over de te vormen coalitie. De gesprekken worden in beslotenheid gevoerd en over het al of niet openbaar maken van het beknopte verslag beslist de fractie. De verkennende ronde mondt uit in een openbaar verslag, dat door de verkenner wordt aangeboden aan de voltallige gemeenteraad. In het verslag is een advies opgenomen over de deelnemende partijen in de volgende fase: de informatie. De verkenner kan dit verslag toelichten in de raad, waarna de raad zich uitspreekt over het advies in het verslag. Dit mondt uit in een besluit van de raad over het advies van de verkenner en over het aanstellen van een informateur.

Stap 3: De fase van de informatie beslaat maximaal acht weken. In deze fase spreken de beoogde coalitiefracties over het op te stellen coalitieakkoord en beraden zij zich over de voor te dragen wethouders. Deze besprekingen vinden plaats onder begeleiding van een neutrale informateur, die aangewezen is door (een meerderheid van) de raad. De informateur kan dezelfde persoon zijn als de verkenner, maar noodzakelijk is dit niet. De informateur rond de werkzaamheden af, als het coalitieakkoord klaar is. Het coalitieakkoord wordt geagendeerd in de gemeenteraad: de fracties voeren het woord en de informateur speelt hierin geen rol. In deze raadsvergadering worden de kandidaat-wethouders voorgedragen. (facultatief: een bijeenkomst/moment waarin de nieuwe kandidaat-wethouders zich voorstellen aan de gemeenteraad).

NB: De ondersteuning van het duidingsdebat en de fase van de verkenning wordt door de griffie verzorgd. Ambtelijke ondersteuning van de informatiefase wordt geleverd vanuit de ambtelijke organisatie, onder verantwoordelijkheid van de gemeentesecretaris. De burgemeester kan worden gevraagd het duidingsdebat voor te zitten.